زوج درمانی همانطور که از کلمات آشکار است درمان روابط زو جین است  روابطی که نیاز به توجه ، درمان ، ترمیم وارتقاء کیفیت دارد.

روابط زوجین ازپیچیده ترین روابط انسانی است که در سیر تاریخ درمانهای روانشناسی به آن توجه ویژه ای شده است و مشاوره تخصص زوج درمانی که زیر شاخه های متعدد و رویکرد های موثری در روابط را دارد در سالهای اخیر توانسته است نیاز های زوجین را در هرمرحله از ازدواج برآورده نماید.

روابط زوجین از زمان آشنایی آغاز شده و بر مبنای ساختارشخصیتی ، تفاوتهای فردی ،شیوه تربیت والدین ،سبک دلبستگی ، باورهای زوجین درباره روابط زن و مرد ، آسیب های دریافتی از محیط ، روابط ابتدایی زوجین برای بلوغ جنسی و عاطفی ، فرهنگ و ساختار جامعه میباشد که متغییر های دیگری نیز درآن دخیل است و میتوان به جرات بیان کرد که به تعداد زوجین نوع روابط و ویزگی های متفاوت آنها سیستم ها و ساختارهای متعددی را میتوان متصور شد اما به توجه به پژوهشهای انجام پذیرفته تا کنون ساختارهایی برای روابط تعیین شده است که کار درمان و پژوهش در روابط را تسهیل نماید و گاهی زوجین ترکیبی از این ساختارها را تجربه میکنند.

مهارتهای زوج درمانگر

متخصص زوج درمانی مهارتهایی را در خود پرورش داده است که از بارزترین آنها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:

• شخصیت شناسی
• ساختار شناسی
• سبب شناسی
• تنظیم پروتکل درمانی
• پیگیری درمان
• درمان اختلالات فردی
• خانواده درمانی
• ارزیابی روابط زوجین از ابعاد متفاوت
• ارزیابی شخصیت
• سکس تراپی

درمانگران با توجه به موارد مشخص شده میتوانند خط سیر درمان را مشخص نمایند و در یک حیطه یا چند حیطه از موارد ذکر شده فعالیت نمایند.

کاربردهای زوج درمانی :

• سردی روابط عاطفی
• حل تعارض
• فرزنداوری
• درمان خیانت
• ارتقاء کیفیت زندگی مشترک
• مدیریت خشم و تنظیم هیجان
• مهارتهای ارتباطی زوجی
• مشاوره طلاق
• مسئولیت گریزی در رابطه زوجی
• بی تفاوتی و یا بیش کاری

سازگاری با مراحل رشدی مانند: رشد کودک و تاثیر آن بر رابطه زوجین ، بلوغ نوجوان و تاثیر آن بر رابطه ، ازدواج فرزندان و ….تاثیر هر یک بر رابطه زوجین ، بحران آشیانه خالی در میانسالی و یا سالمندی

ویژگیهای رابطه سالم زوجین

در روابط سالم زوجین دیدگاه پیشگیرانه دارند و پیش از ایجاد مساله و مشکل و درمان به دنبال غنی سازی روابط زوجی خود هستند و در حال بازبینی شخصیت وشیوه ارتباط خود میباشند به معنی دیگر رابطه برای ایشان از ارزشمندی برخوردار است و در تلاش برای رشد و پرورش آن بوده و هستند و در طولانی مدت نیز برنامه بلندمدت برای رابطه خود دارند.

افرادی که درخانواده ای سالم رشد کرده اند معمولا نسبت به رابطه زوجی دیدگاه مثبتی دارندکه عاری از رقابت طلبی ، پرخاشگری ، سردی عاطفی هیجانی ، مسئولیت گریزی ، خست عاطفی وگروگانگیری و تبانی اعضاء هستند.

فرد سالم در رابطه زوجی به دنبال حل مساله است و عدم امنیت او را به سمت مدیریت بحران و تنظیم هیجان هدایت میکند ، مشکل زایی در این نوع روابط اندک است ، در حل مسائل خانواده مشارکت میکنند ، درک متقابل از شرایط وجود داشته و افراد سعی میکنند شناخت خود را از طرف مقابل مداوم به روز رسانی کنند ، معمولا در چنین روابطی زوجین اعتماد به نفس بالایی دارند که از احساس ارزشمندی ایشان سرچشمه میگیرد.

روابط سالم روابط رو به رشدی هستند که نیازهای عاطفی  زوجین و فرزندان درآن براورده میشود ، به مسائل به عنوان مسئله ”ما “ نگاه میکنند.

ویژگیهای رابطه ناسالم و معیوب زوجین

خشم در روابط معیوب به عنوان کانال برونریزی ناسالم تلقی میشود زیرا راههای سالم مسدود شده یا آزمون نشده است و به این دلیل بعد از گذشت چند سال زوجین دچار ناکامی در حل مساله میباشند.

بانک عاطفی زوجین با کمبود سپرده شدید مواجه شده است و گاهی برای ادامه راه وجه عاطفی از منابع ناسالم تهیه میشود تا مسیر ادامه یابد.

گاهی زوجین با انواع خیانت مواجه میشوند ، شیوه حل مساله ایشان هیجان مدار است ، ارتباط کلامی ایشان موثر نیست و در زمان صحبت کردن به انواع سوء برداشت ها و پیش فرضها و خطاهای شناختی آلوده است مانند : تو بچه ای ، من تا حالا خوبی ندیدم ، اونها دنبال شکست دادن ما هستند، تو آدم سردی هستی ، همیشه همین بودی ، همون بهتر که یادش رفته.

زوجین در رابطه ناسالم گاها رابطه جنسی لذت بخشی ندارند ، در جستجوی مقصر بیرونی هستند و در مراکز مشاوره نیز به دنبال مقصر میگردند.

نیازهای یکدیگر را تشخیص نمیدهند ، در صورت تشخیص نسبت به آنها بی تفاوت هستند ، رابطه برای ایشان در اولویت نبوده و به دنبال برآورده کردن نیازهای خود به عنوان خشم و تنفر هستند .

در زوج درمانی که دارای رویکرد های علمی موثر و هم ترازی است  اساسا به رابطه زوجین به صورت تخصص پرداخته میشود و اجزاء هر رابطه مانند یک آزمایشگاه مورد بازبینی قرار میگیرد.

مانند هیجانات ، احساسات ، افکار ، پیشینه های زوجین ، روابط والدین زوجین ، سبک دلبستگی زوجین ، سبک زندگی والدین ، باورها ، ایدوئولوزی ها ، نیازها ، سبک های حل مساله ، سبک ها مقابله ای ،سیستم و ساختار خانواده ، مرزبندی ها و بسیاری از اجزاء تاثیر گذار و مهم در رابطه میباشند.

با توجه به دلایل فوق میتوان زوج درمانی راشاخه ای از علم روانشناسی قلمداد کرد که سالها کمک شایان توجهی به زوجین جهت شروع روابط مستحکم و بالابردن کیفیت رابطه عاطفی نموده است و در صورت مشکلات روابط بخصوص درمان روابط زوجین بوده است

تیم زوج درمانی

تیم زوج درمانی به صورت حرفه ای  شامل زوج درمانگر ، متخصص روانپزشکی ، درمانگر اختلالات روانشناختی، درمانگر کودک، سکس تراپیست و خانواده درمانگر میباشد.

چه زمانی به زوج درمانگر مراجعه کنیم ؟

زمان مراجعه به زوج درمانگر از زمان آشنایی زوجین میباشد و در تمام سنین ازدواج زوجین میتوانند به اهداف سازنده به زوج درمانگر مراجعه نمایند.

شیوه جلسات زوج درمانی

زوج درمانی به صورت حضور زوجین در مراکز مشاوره برگزار میگردد ، به صورت تماس تصویری  نیز میتوان از خدمات روج درمانگران بهره گرفت ْ، به صورت تلفنی تاثیر زوج درمانی کمتر است زیرا مشاهده چهره زوجین و انتقال اطلاعات کمتر اتفاق میافتد.

آیا زوجین به صورت فردی میتوانند به زوج درمانگر مراجعه نمایند

بله ، درصورتی که یکی از زوجین تمایلی برای شرکت در جلسات نداشته باشند ،یکی از زوجین با حضور در جلسات زوج درمانی امکان ایجاد فرایند درمان را در رابطه راه اندازی میکند

زوج درمانی دشوار:

درمان روابط با ویژگیهایی که بیان میشود بسیار سخت است و گاهی درمان را ناممکن میسازد و زنگ خطر اتمام زمان رابطه به صدا درمیاید، خشونت خانگی یکی از زنگ خطرهای جدی در روابط زوجین میباشد و خشونت عوارضی را به جا میگذارد که حرکت رو به جلو رابطه را به شدت مختل میکند در خشونت اعتماد به نفس فرد اسیب دیده پایین میاید و در مواردی خشم های فروخورده ادامه رابطه را ناممکن میکند و به دلیل ترس از رها شدن ، ترس از دست دادن فرزندان ، ترس از تهدید ، ترس از آسیب های اجتماعی فرد را در رابطه به صورت موقت قرار میدهد.

عامل دوم در عوامل خطر اعتیاد زوجین میباشد، بسیاری از زوجین مراجعه کننده به زوج درمانگر ابتدا درباره بیان این مسئله کوتاهی مینمایند زیرا از گفتن آن اکراه دارند و یا ضرورتی برای بیان آن نمیبینند ،در صورتیکه مصرف مواد یا داروهای روانگردان افکار ، احساس و ادارک و هیجانات فرد را تحت تاثیر قرار میدهد حتی اگر فرد اشتغال داشته و در روابط اجتماعی خود موفق است اما مصرف هرگونه مواد درمان را تحت تاثیر خود قرار میدهد.

اختلالات شخصیت از عوامل بسیار تاثیر گذار منفی در زوج درمانی میباشد که لازم است زوجین به صورت فردی در درمان هرگونه از اختلالات همزمان با زوج درمانی قرار بگیرند زیرا اختلالات شخصیت به دلیل میزان وشدت اختلال درمان را با مشکلات جدی مواجه مینماید.

سه عامل فوق از عوامل خطرناک جهت درمان زوج درمانی میباشد

سن ازدواج

سن ازدواج از زمان عقد زوجین آغاز شده و تاثیر مهمی  بر فرایند ارتباطی زوجین دارد. در سنین پایین ازدواج پنج سال ابتدایی ازدواج درمان روابط زوجین موثرتر بوده و زوجین تغییرات مثبتی را تجربه میکنند و در زوجینی که سن ازدواج آنها بالاتر از ۲۰ سال میباشد به دلیل تجربیات منفی و مزمن شدن مشکلات و مسئولیت فرزندان درمان را سخت تر مینماید و بهتر است زوجین در صورت بروز مشکلات و تعارضات در سنین ابتدایی به روانشناس مراجعه نمایند.

حضور فرزند

به نظر میرسد همانطور که حضور فرزند دررابطه زوجین تغییرات مهمی ایجاد میکند، نقش زوجین به عنوان والدین نیز میتواند به قوانین و کیفیت ارتباطی زوجین اسیب وارد کند  ، بسیاری از زوجین شروع مشکلات با همسر را از زمان بارداری و یا تولد فرزند یا شروع نوجوانی یا ازدواج فرزندان بیان میکنند و با تغییرات ساختار خانواده اضافه شدن یک نفر یا کم شدن یک نفر از اعضاء نقش ها تغییر می یابند اما زوجین از ایجاد این تغییرات متناسب با شرایط اجتناب میکنند و شکاف عمیقی بین انها ایجاد میشود و گاهی زوجین با یکی از فرزندان تبانی میکنند و طرف مقابل را از کانون توجه خارج میکنند و فرزندان را به عنوان تکیه گاه عاطفی در نظر میگیرند و جایگاه فرزندان را با جایگاه همسر جابجا مینمایند که باعث ایجاد نارضایتی در زوجین میشود که لازم ساختار خانواده بازچینی شود و بتوانند مجدد توسط زوجین نقش ها تعریف شده و مشکلات ارتباطی برطرف گردد و در صورت لزوم فرایند خانواده درمانی نیز طی شود.

ارتباطات بین فردی زوجین

ارتباط بین فردی از ارتباط زوجین با اطرافیان به عنوان خانواده مجزا میباشد ، ارتباط با دوستان ، خانواده اصلی ، بستگان درجه ۱و۲، همسایه ها ، همکاران ، فرزندان، دوستان فرزندان ، همسر فرزندان و… میباشد.

در ارتباط بین فردی ابتدایی ترین مفهوم قابل انتقال به دیگران مفهوم خانواده متشکل از زن و مرد است از یک دقیقه تا سالها مسیری را آغازنموده اند که قوانین متفاوت و شکل متفاوتی از دیگران حتی خانواده نزدیک دارد و برای والدین پذیرش این مرز دشوار و گاهی ناممکن است و به روابط زوجین اسیب های جدی وارد میکند و به نظر میرسد میتواند ریشه این اسیب نگرانی والدین عدم اعتماد به جوانان در حل مساله و حل تعارض باشد و در موقعیت هایی بازی روابط از زوجین جوان زمین بازی والدین ایشان میگردد .

در مواردی مشاهده میشود زوجین به دلیل اعتماد به نفس پایین ، اعتماد نداشتن به یکدیگر ، استرس های واقعی ، درک نکردن مفهوم رابطه زوجی ، رعایت نکردن اصل رازداری ، بروز هیجانات غیر قابل کنترل ، سن پایین زوجین ، وابستگی زوجین به خانواده اصلی ، احساس عدم امنیت ،هوش هیجانی پایین ، تاب آوری پایین ، مفهوم غیر واقعی داشتن از روابط که ایده آل گرایانه است ، والدین خود را در جریان جزئی ترین مسائل زندگی قرار میدهند مانند خرید کردن ، نوع خوابیدن همسر ، بیان کردن نواقص همسر ، بیان کردن ویژگیهای خصوصی همسر ، بیان مسائل مالی و اقتصادی ، شرح ماوقع کردن ، کمک خواستن از فرد غیر متخصص برای حل مشکل و بیان کردن آن نزد دیگران و…. میباشد.

مرزبندی یکی از مهارتهای اساسی زوجین در مدیریت رابطه میباشد و به ایمنی رابطه به دور از آسیب های ذکر شده منجر میشود و زوجین با توافق یکدیگر حد و حدودی برای اطلاعات بین خودشان به عنوان زن و شوهر با دیگران مشخص میکنند و بیان کردن جزئیات آن کمک شایانی به شکل گیری رابطه ای قوی خواهد کرد که به شکلی کودکان نیز تابع آن خواهند بود ولازم است زوجین به دور از سوگیری و بیان خانواده من و خانواده تو کاری را که برای بهبود رابطه زوجین نیاز است را به انجام رسانند و آنرا فرایندی ببینند که برای رشد و امنیت خانواده نیاز است که طی کنند و بر آن اهتمام کنند و به فرزندان خود نیز آموزش دهند .

لازم است زوجین در موقعیت ها متفاوت و در شرایط مساعد به زوج درمانگر مراجعه نمایند تا بتوانند قبل از بروزبحران رابطه بسیاری از تکنیک های ارتقاء کیفیت رابطه را به صورت عادات سالم در خانواده مرسوم نمایند و برای این تغییرات مثبت مطالعه کتابهای مربوطه نیز بسیار مفید میباشد، شرکت در کارگاههای مرتبط با رابطه زوجین باعث مهارت افزایی در رابطه خواهد شد .